سکته مغزی یکی از جدی‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های عروقی در جهان است که به عنوان یک اورژانس پزشکی شناخته می‌شود. آگاهی از علائم، علل و راه‌های پیشگیری از آن می‌تواند جان بسیاری از افراد را نجات دهد. در این مقاله، به زبان ساده، همه چیز را درباره سکته مغزی بررسی خواهیم کرد.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز کاهش می‌یابد و یا قطع میشود. این امر باعث می‌شود بافت مغز از اکسیژن و مواد مغذی محروم شود و سلول‌های مغزی در عرض چند دقیقه شروع به مردن کنند. سرعت عمل در درمان، کلید نجات بیمار و کاهش عوارض بلندمدت است.

انواع سکته مغزی:

 درک علل و انواع سکته مغزی گام مهمی در جهت پیشگیری و اقدام به موقع است. آمارها نشان می‌دهند که بیش از ۸۷ درصد از سکته‌های مغزی به دلیل انسداد یا کاهش جریان خون در مغز ایجاد می‌شوند.

در این مقاله، به بررسی جامع انواع سکته مغزی بر اساس علت تشکیل آن‌ها می‌پردازیم.

۱. سکته مغزی ایسکمیک (انسدادی)

این نوع، شایع‌ترین فرم سکته مغزی است که زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون (ترومبوس) یا یک توده دیگر (آمبولی)، شریان تغذیه‌کننده مغز را مسدود کند. خود سکته ایسکمیک به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

• سکته ناشی از آمبولی: در این حالت، یک لخته خون یا توده (آمبولی) که در بخش دیگری از بدن (معمولاً قلب یا شریان‌های بزرگ گردن) تشکیل شده است، جدا می‌شود و از طریق جریان خون به سمت عروق مغزی حرکت می‌کند و در نهایت یک شریان را مسدود می‌کند. این آمبولی می‌تواند شامل لخته خون، قطعات چربی، رسوبات کلسترول یا کلسیم باشد.

• سکته ناشی از ترومبوز: این نوع زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون (ترومبوس) مستقیماً در یکی از شریان‌های مغز تشکیل شود. این فرآیند اغلب به دلیل وجود پلاک‌های کلسترول (آترواسکلروز) در دیواره عروق که باعث تنگی و آسیب به شریان می‌شوند، آغاز می‌گردد. عوامل خطر اصلی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و استعمال سیگار، احتمال بروز ترومبوز را به شدت افزایش می‌دهند.

۲. سکته مغزی هموراژیک (خونریزی‌دهنده)

سکته هموراژیک بر اثر پارگی یک رگ خونی ضعیف در مغز و نشت خون به بافت اطراف آن رخ می‌دهد. این خونریزی به سلول‌های مغزی آسیب می‌زند و همچنین با افزایش فشار داخل جمجمه، باعث اختلال در خونرسانی به سایر بخش‌های مغز می‌شود. از مهم‌ترین علل این نوع سکته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشار خون بالا کنترل‌نشده

• آنوریسم (برآمدگی غیرطبیعی و ضعیف در دیواره رگ)

• ضربه شدید به سر (مثلاً در اثر تصادف)

• ناهنجاری‌های عروقی مادرزادی

علائم هشداردهنده سکته هموراژیک معمولاً ناگهانی و بسیار شدید هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• سردرد ناگهانی و بسیار شدید

• حالت تهوع و استفراغ

• حساسیت به نور (فتوفوبی)

• سفتی گردن

• کاهش سطح هوشیاری

این وضعیت یک فوریت پزشکی است و در صورت عدم درمان فوری، می‌تواند منجر به کما یا حتی مرگ شود.

۳. سکته در ساقه مغز

ساقه مغز کنترل‌کننده عملکردهای حیاتی بدن مانند تنفس، ضربان قلب، فشار خون و هوشیاری است. وقوع سکته در این ناحیه بسیار خطرناک است، چرا که می‌تواند این عملکردها را مختل کند. خوشبختانه در صورتی که لخته خون به سرعت برطرف شده و جریان خون بازگردد، امکان بهبودی نسبتاً سریع‌تری وجود دارد.

۴. حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا "سکته خفیف"

حمله ایسکمیک گذرا که اغلب به آن "سکته خفیف" یا "مینی سکته" گفته می‌شود، یک انسداد موقتی و کوتاه‌مدت در جریان خون مغز است. ویژگی اصلی TIA این است که علائم آن (مانند ضعف ناگهانی در یک طرف بدن یا تاری دید) معمولاً تنها چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشند و سپس به طور کامل از بین می‌روند. با این حال، TIA یک علامت هشداردهنده قوی برای وقوع یک سکته مغزی کامل در آینده نزدیک است و باید کاملاً جدی گرفته شود.

۵. سکته مغزی خاموش

سکته خاموش نوعی از سکته ایسکمیک است که در ناحیه بسیار کوچکی از مغز رخ می‌دهد که ممکن است هیچ عملکرد حیاتی آشکاری را کنترل نکند. به همین دلیل، فرد معمولاً متوجه علائم حاد و مشخصی نمی‌شود. با این حال، با گذشت زمان و تکرار این سکته‌ها، آسیب‌های تجمعی می‌توانند خود را نشان دهند.

علائم سکته خاموش ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات خفیف و پیشرونده حافظه

• تغییرات ناگهانی در خلق و خو و رفتار

• اختلال در تعادل و راه رفتن

• کاهش تدریجی مهارت‌های شناختی و تفکر

• از دست دادن موقتی کنترل مثانه

علائم هشداردهنده سکته مغزی (بیاموزید و سریع عمل کنید!)

شناخت علائم سکته مغزی نجات‌بخش است. برای به خاطر سپردن این علائم از کلمه "FAST" استفاده کنید:

F (Face - صورت):  آیا صورت فرد بی‌حس شده یا کج به نظر می‌رسد؟ از او بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف صورت آویزان است؟

A (Arms - بازوها): آیا یک بازو بی‌حس یا ضعیف است؟ از او بخواهید هر دو بازو را بالا بیاورد. آیا یک بازو پایین می‌افتد؟

S (Speech - گفتار): آیا گفتار فرد بریده بریده، نامفهوم یا عجیب است؟ از او بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند.

T (Time - زمان): اگر حتی یکی از این علائم را مشاهده کردید، **بلافاصله با شماره اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.

سایر علائم رایج شامل موارد زیر است:

•  بی‌حسی ناگهانی در یک سمت بدن (صورت، بازو یا پا)
•  مشکل ناگهانی در بینایی یک یا هر دو چشم
• سردرد ناگهانی، شدید و بدون دلیل مشخص
• سرگیجه ناگهانی، از دست دادن تعادل یا هماهنگی بدن

علل و عوامل خطر سکته مغزی

عوامل متعددی خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهند که برخی از آن‌ها قابل کنترل هستند:

عوامل خطر قابل کنترل:

• فشار خون بالا: مهمترین عامل خطر.
• بیماری قلبی: مانند فیبریلاسیون دهلیزی.
• دیابت: قند خون کنترل‌نشده به رگ‌ها آسیب می‌زند.
• کلسترول بالا: منجر به تشکیل پلاک در رگ‌ها می‌شود.
• سیگار کشیدن: باعث آسیب به دیواره رگ‌ها و افزایش لخته شدن خون می‌شود.
• چاقی و کم‌تحرکی.
• مصرف الکل و مواد مخدر.

عوامل خطر غیرقابل کنترل:

• سن: خطر سکته با افزایش سن بیشتر می‌شود.
• سابقه خانوادگی: سابقه سکته در اعضای نزدیک خانواده.
• جنسیت: مردان در سنین پایین‌تر بیشتر در خطر هستند، اما سکته در زنان مرگ‌بارتر است.
• نژاد: برخی نژادها مانند آفریقایی-آمریکایی‌ها خطر بیشتری دارند.

راه‌های پیشگیری از سکته مغزی

بیش از ۸۰ درصد سکته‌های مغزی قابل پیشگیری هستند. با ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی می‌توانید خطر را به شدت کاهش دهید:

1.  کنترل فشار خون: فشار خون خود را به طور منظم چک کنید.

2.  تغذیه سالم: رژیم غذایی کم‌نمک، کم‌چرب و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل داشته باشید.

3.  فعالیت بدنی منظم: حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در اکثر روزهای هفته.

4.  ترک سیگار و الکل.

5.  کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: مانند دیابت و کلسترول بالا تحت نظر پزشک.

6.  حفظ وزن در محدوده سالم.

7.  مدیریت استرس.

درمان سکته مغزی؛ فراتر از بیمارستان

سکته مغزی، پایان راه نیست؛ درمان این عارضه ترکیبی است از اقدامات پزشکی فوری در بیمارستان و به دنبال آن، یک برنامه توانبخشی جامع و بلندمدت.

هدف اصلی در این مسیر، بازگشت هرچه بیشتر فرد به زندگی مستقل و باکیفیت است. اما رفت و آمدهای مکرر به مراکز درمانی می‌تواند برای بیمار و خانواده بسیار خسته و چالش‌برانگیز باشد.

راه حل چیست؟

توانبخشی تخصصی در محیط آشنا و آرام خانه شما.

خدمات درمان در منزل و هوم ویزیت این امکان را فراهم می‌سازد که فرآیند بهبودی بدون دغدغه و استرس رفت‌وآمد، با همان کیفیت کلینیک‌ها ادامه یابد.

• فیزیوتراپی در منزل: برای بازیابی قدرت، تعادل و توانایی حرکتی

• کاردرمانی در منزل: برای بازگشت استقلال در کارهای روزمره مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و حمام کردن.

• گفتاردرمانی در منزل: برای بهبود مشکلات بلع، صحبت کردن و درک زبان.

با بهره‌مندی از خدمات هوم ویزیت متخصصان، نه تنها در زمان و هزینه خود صرفه‌جویی می‌کنید، بلکه به عزیزتان این فرصت را می‌دهید تا در کانون گرم خانواده، با آرامش بیشتر و انگیزه قوی‌تری مسیر درمان را طی کند.

برای مشاوره و دریافت خدمات تخصصی کاردرمانی، فیزیوتراپی و گفتاردرمانی در منزل، با متخصصان ما در "حرکت" در ارتباط باشید.
ما در کنار شما و عزیزانتان، برای بازیابی هرچه بهتر زندگی، قدم برمی‌داریم.